ต้อลม (pinguecula)

ต้อลม หรือที่ภาษาอังกฤษเรียกว่า pinguecula มีลักษณะเป็นแผ่นหรือตุ่มนูนอยู่บริเวณเยื่อตาขาว มักพบบริเวณหัวตามากกว่าหางตา ต้อลมมิใช่เนื้องอก แต่เป็นการเปลี่ยนแปลงของเนื้อเยื่อปกติที่มีการสะสมของโปรตีนและไขมันอยู่ ต้อลมต่างจากต้อเนื้อตรงที่ไม่มีการลุกลามเข้าไปบนตาดำ เกิดจากการระคายเคืองตาหรือได้รับแสงแดดมาเป็นเวลานาน ๆ กลไกการเกิดโรคที่แท้จริงยังไม่เป็นที่เข้าใจมากนัก แต่พบว่าผู้ที่ทำงานนอกบ้าน ได้รับแสงแดดปริมาณมากจะเป็นต้อเนื้อ-ต้อลมได้มากขึ้น นอกจากนี้การใช้ชีวิตในสิ่งแวดล้อมที่มีอากาศแห้งและมีฝุ่นละอองมาก ก็เป็นสาเหตุได้เช่นกัน

อาการที่สำคัญ คือ เคืองตา แสบตาน้ำตาไหล ตาแดง และคันตา สำหรับการรักษาใช้ยาหยอดตา แว่นกันแดด และการผ่าตัด หลักโดยทั่วไป หากต้อลมไม่อักเสบ ก็ไม่จำเป็นต้องรักษา เนื่องจากต้อลมจะไม่ลามเข้าตาดำหรือทำให้ตามัวลง น้อยรายมากที่จะทำให้เกิดความรำคาญมาก อาจพิจารณาผ่าตัดลอกออกได้ แต่ก็อาจเกิดรอยแผลเป็นซึ่งอาจทำให้ไม่น่าดูพอ ๆ กับลักษณะต้อลมที่เป็นแต่แรก

ลักษณะทางกายวิภาคของเยื่อตาขาว เรียกว่า conjunctiva เป็นเนื้อเยื่อบางๆ ที่มีลักษณะโปร่งใส คลุมพื้นผิวส่วนนอกของลูกตา เริ่มต้นตั้งแต่ส่วนนอกของกระจกตา คลอบคลุมส่วนที่มองเห็นได้ของตาขาว และบุลึกเข้าไปถึงด้านในของหนังตา เยื่อตาขาวจะมีเส้นเลือดขนาดเล็กปกคลุมอยู่ซึ่งมักมองไม่เห็นด้วยตาเปล่า เซลล์ของเยื่อตุตาขาวทำหน้าที่ผลิตน้ำมันและเมือกหล่อลื่นให้กับลูกตา

ต้อลมหรือชิ้นเนื้อที่หนาตัวขึ้นบริเวณตาขาว โดยทั่วไปจะตัดออกในสองสามกรณี ได้แก่ ผู้ป่วยมีอาการเคืองและคันตาบ่อยมาก หยอดยาแล้วอาการคันเคืองก็ไม่ดีขึ้น หรือในกรณีที่ก้อนเนื้อยื่นลามเข้ามาที่ตาดำ หรือก้อนเนื้อมีชิ้นโตและเห็นเด่นชัดจนทำให้เกิดความไม่สวยงามบนใบหน้า นอกนั้น ถ้าชิ้นไม่โตนัก เคืองคันนานๆครั้ง จักษุแพทย์มักจะแนะนำให้รักษาแบบประคับประคอง คือหยอดยาเมื่อมีอาการคัน สาเหตุที่ไม่ตัดออกตั้งแต่ยังเป็นน้อยๆ เพราะต้อลมนั้นมีโอกาสเกิดเป็นใหม่ ภายหลังตัดไปแล้วได้ค่อนข้างมาก โดยทั่วไปวิธีตัดออกนั้นมีหลายวิธี แพทย์จะเลือกทำวิธีที่มีโอกาสกลับเป็นใหม่น้อยที่สุด ภายหลังทำการตัดออก ต้องหลีกเลี่ยงฝุ่น แดด ลมแรงๆ แพทย์มักจะให้ปิดตาไว้หลังผ่าหนึ่งวัน เปิดได้ในวันรุ่งขึ้น หลังทำจะมีน้ำตา และมีอาการเคืองคันมากกว่าเดิมเป็นสัปดาห์ได้

การตรวจสมรรถภาพทางการมองเห็นด้วยเครื่องคอมพิวเตอร์ auto-refractometer เป็นการค้นหาอาการสายตาสั้น สายตายาว สายตาเอียง โดยใช้ระบบถ่ายภาพเข้าไปในกระบอกตา และดูระยะการตกของแสงในกระบอกตาว่าแสงตกลงบนส่วนใดของจอรับภาพ ซึ่งผู้ที่ทำงานเกี่ยวกับการใช้สายตามาก เช่น การทำบัญชี นั่งหน้าจอคอมพิวเตอร์ พิมพ์ดีด ขับรถ และการทำงานอื่น ๆ ซึ่งเกิดจากการใช้สายตา ควรรับการตรวจสมรรถภาพทางการมองเห็นอย่างน้อยปีละหนึ่งครั้ง ปัญหาเกี่ยวกับสายตาเป็นอุปสรรคที่สำคัญอย่างหนึ่งต่อการปฏิบัติงาน อันอาจเชื่อมโยงไปถึงอาการอื่น ๆ อีกหลายประการ หากไม่ได้รับการแก้ไขโดยวิธีที่ถูกต้องก็จะเกิดการเสื่อมสมรรถภาพทางการมอง เห็นก่อนถึงวัยอันสมควร การตรวจสมรรถภาพทางการมองเห็นสามารถตรวจหาสายตาสั้น สายตายาว สายตา เอียง ต้อลม ต้อเนื้อ ตาบอดสี และอาการเริ่มแรกของต้อหิน ต้อกระจก

โรคตาหลายโรคที่พบได้บ่อยอาจนำมาด้วยอาการตาแดง อาการและอาการแสดงที่เป็นอันตรายต่อสายตาได้แก่ อาการตามัวกะทันหัน อาการกลัวแสง และอาการปวดตา อาจกล่าวได้ว่า ตาแดงเป็นอาการแสดงที่รู้จักกันดีและสังเกตได้ง่าย ทั้งผู้ป่วยและผู้พบเห็น บางครั้งมีเหมือนกันที่คนข้างเคียงเห็นอาการนี้ก่อนเจ้าของตาเสียอีก

อาการที่เกิดร่วมกับตาแดงและอาจช่วยบอกถึงสาเหตุของตาแดงได้ มีดังนี้คือ อาการคัน อาการคันในลูกตาอาจเกี่ยวข้องกับเยื่อตาอักเสบจากการแพ้ รู้สึกเคืองตาบ่งบอกถึงภาวะตาแห้ง, มีสิ่งแปลกปลอมในตา, เปลือกตาอักเสบ แสบตา แสดงถึงอาการของโรคที่เปลือกตา, เยื่อบุตาหรือแก้วตา เป็นเม็ดหรือเจ็บบางจุด อาจเกิดจากฝีที่เปลือกตา หรือกุ้งยิง ปวดลูกตา อาจเป็นอาการของม่านตาอักเสบ, แผลที่แก้วตา, ต้อหิน, เยื่อหุ้มลูกตาอักเสบ, หรือการติดเชื้อรอบลูกตา กลัวแสง หมายถึง ตาสู้แสงไม่ได้จะเคืองตามาก เป็นอาการของม่านตาอักเสบ, แผลที่แก้วตา, และต้อหิน น้ำตาไหล ลักษณะเป็นน้ำตาใส เกิดจาก เยื่อตาอักเสบเพราะเชื้อไวรัสหรือสารเคมี ขี้ตาเป็นเมือก มักเกิดจากเยื่อบุตาอักเสบ เพราะการแพ้ หรือการติดเชื้อคลามีเดีย ขี้ตาเป็นหนอง เกิดจากเยื่อตาอักเสบจากเชื้อแบคทีเรีย, แผลที่แก้วตา, หรือการอักเสบรอบตา

อาการตาแดงร่วมกับตาแห้งหรือระคายเคือง มีโรคตาหลายโรคที่มีอาการตาแห้ง การมีน้ำตาน้อยอาจเกิดจากอายุมาก, มีโรคประจำตัว, ควัน, สารเคมี หรือยาบางชนิด ต้อลมมีลักษณะเป็นเนื้อนูนๆ ออกสีเหลืองตรงตาขาวด้านใกล้จมูก เนื้อเยื่อนี้เป็นพังผืดปนกับไขมัน ส่วนต้อเนื้อเป็นเนื้อเยื่อที่มีเส้นเลือดฝอยเกิดใหม่ เริ่มจากตาขาวแล้วยื่นเป็นแผ่นเข้าไปตาดำส่วนที่เป็นแก้วตา ทั้งต้อลมและต้อเนื้อนี้เป็นภาวะที่เกิดช้า ๆ และเรื้อรังเมื่อถูกลม ฝุ่นละออง หรือสิ่งระคายเคือง จะทำให้อาการมากขึ้น ต้อเนื้อหากเป็นมากจะปิดบังรูม่านตาขัดขวางการมองเห็น จำเป็นต้องตัดออก

ขอบคุณอาจารย์ : นพ.วรวุฒิ เจริญศิริ
.